Türkiye genelinde fazla yaygın olmasa da, özellikle Adana' nın ve genel olarak Çukurova’nın bir çok köyünde, Antep'te ve Anadolu'nun bir çok yöresinde de, halen uygulanmakta olan bu metotta, tereyağı, özel bir işleme tabi tutulmakta; tereyağından ayrışan (altında biriken) ayranlı suda ve tereyağı yüzeyindeki köpüklerde, damarlara yapışan zararlı maddeler bulunduğundan; bu ayrıştırma işlemi sayesinde, tereyağı, tamamen sağlıklı ve aynı zamanda daha lezzetli bir SADEYAĞ halini almaktadır. Hatta Adana'da kırsal kesimlerde, SADEYAĞ terimi, halk arasında, ağız alışkanlığı olarak o kadar yaygındır ki, çoğu kez de, TEREYAĞI yerine de kullanıldığı gözlemlenebilmektedir. Halbuki, TEREYAĞI ve SADEYAĞ arasındaki küçük ve fakat önemli fark, sadeyağın, tereyağdan ayrıştırılarak elde edilmesidir. Kısaca, sadeyağın, tereyağının bir türevi olarak nitelendirilmesi gerekir. Tereyağı, özel işleme tabi tutularak, hem zararlı maddelerinden arındırılmakta hem de kalitesi çok daha iyileştirilmiş, yoğun, saf, muhteşem lezzetli ve hafif bir gıda olan, sadeyağa dönüştürülmektedir. Kokusu, aroması, lezzeti kadar, hafif beyaza çalan hoş rengi ve kaymaksı kıvamı ile bile bambaşkadır. Sağlıklı olduğu kadar, yemeklere, pilavlara ve tatlılara bambaşka bir nefaset verir. Sadeyağ ile pişirilen pilavların ve tatlıların lezzetine doyum olmaz. Antep’te ise, sadece özel baklavalık un değil, sadeyağ kullanılması da, meşhur baklavanın özel sırlarından bir tanesidir. Muhakkak ki, tereyağının elde edildiği sütün, inek, keçi veya manda vb. sütü olup olmadığı, ayrıca sütün elde edildiği büyükbaş ve küçükbaş hayvanların ne ile ve hangi şartlarda otlatılıp beslendiği de, lezzeti arttıran bir başka faktördür. Özellikle Adana'da, köylerden zaman zaman hediye gelen halis sadeyağın lezzeti, damaklarda enfes tadını bırakır ve de benim damağımda da bırakmıştır. Kahvaltıda da mutlaka başrolde olur ve kahvaltıyı tek başına dahi bir şölene dönüştürür.. Aynı zamanda öylesine hafiftir ki, ekmeğinizle beraber ne kadar yediğinizi, fark etmezsiniz bile.. Gerçek şudur ki, ne kadar sağlıklı olursa olsun, sadeyağ da olsa, yağ yağdır ve her şeyin fazlası zarar olduğu gibi, sadeyağın da fazlası zarardır. Her şeyden önce bilinmelidir ki; yağların 1 gramında ortalama 9 kalori vardır ve sırf bu yüzden dahi, sadeyağı da mümkün olduğunca az tüketmeye itina göstermelidir..
*******
SADEYAĞ YAPIMI
MALZEME VE YAPILIŞI:
Arzu edilen miktarda tereyağı alınır ve kısık ateşte eritmeye başlanır. Tereyağı eridikten sonra (3 kg tereyağı için 1 su bardağı soğuk su) eklenir. Tahta kaşıkla karıştırmaya devam ederek, yağ yüzeyinde oluşan köpükler alınıp atılır. Orta ateşte ve sürekli karıştırarak, oluşan köpükler alınmaya devam edilir. Köpük oluşumu sona erince, ocağın altı söndürülür. Yağ kendi halinde soğumaya bırakılır. Yağ donunca, donan yağın altında biriken ayranlı su süzülüp atılır.
Tereyağı, ikinci defa ocağa alınarak eritilmeye başlanır. Tekrar s su bardağı soğuk su eklenir. Aynı işlemlerden geçirerek tekrar köpüğü alınır ve 10-15 dakika daha orta ateşte kaynatılır. Yağ yine dondurulup altında biriken ayranlı su da alınıp atılır. Üçüncü defa, yine soğuk su ekleyerek aynı işlem yapılır. Tekrar altındaki ayranlı su alınır. Üçüncü işlemde, ayranlı su olarak ayrışan su, hemen hemen berrak, sade sudur. Elde edilen sade yağ saklama kabına alınır. İsteğe göre son ısıtma işlemi esnasında tuz da atılabilir.
PHOTO : ADANA SOFRASI @
